برابر ماده 41 قانون ثبت احوال : 
- نام خانوادگي فرزند همان نام خانوادگي پدر مي باشد .

- دارنده حق تقدم نام خانوادگي كسي است كه براي اولين بار در قلمرو هر اداره ثبت احوال مستقل نام خانوادگي خاصي بنام او ثبت و مختص او شناخته شده باشد .

- حق تقدم نام خانوادگي پس از فوت دارندگان آن به ورثه قانوني او منتقل مي شود ، دارنده حق تقدم نام خانوادگي يا وارث قانوني اومي‌توانند اجازه استفاده از نام خانوادگي خود را به اشخاص ديگر مشروط به آنكه محل صدور شناسنامه آنان يكي باشد بدهند .

 اشخاص مي توانند در موارد ذيل درخواست تغيير نام خانوادگي نمايند :

1- نام خانوادگي بيش از دو كلمه و يا بيش از يك كلمه و يك حرف يا عدد يا پسوند و يا بطور مطلق يا مضاف نام محل باشد . مانند : دو اصل تهراني ، علي نژاد مطلق ، عدنان تكان تپه تهراني ، آحسيني پور ، طباطبائي ط .

2- نام خانوادگي از واژه هاي مستهجن و ناپسند تركيب شده باشد . مانند : گدا پور ، پدر سوخته ، لش .

3- نام خانوادگي از واژه هاي خارجي باشد . مانند : علي اف براي ايرانيان غير مهاجر يا آراكليان براي مسلمانان .

4- نام خانوادگي هاي مذموم كه مغاير ارزشهاي فرهنگ اسلامي باشد . 

5- اسامي محل بطور مطلق و مضاف . : مانند كرجي ، افخمي تبريزي .
تبصره1 : حذف نام محل از نام خانوادگي اشخاص بدون رعايت مقررات مربوط به دارنده حق تقدم نام خانوادگي انجام خواهد شد . مانند حسيني شيرازي به حسيني يا اكبري علي آبادي به اكبري .
تبصره 2 : حذف نام ايلات و عشاير و حِرف و مشاغل از نام خانوادگي اشخاص بدون رعايت مقررات دارنده حق تقدم نيز انجام خواهد شد مانند : كوراوند به رسولي و محمدي نقاش به محمدي

6- واژه هائي كه از القاب و اسامي مربوط به عناوين علمي اعم از درجات و مؤسسات علمي مانند دكتر ، دانشگاه و يا مناصب دولتي از لشكري و كشوري بصورت مطلق باشد مانند : سرهنگ ، شهردار .

7- استفاده از نام خانوادگي همسر براي زوجه تا زماني كه در قيد زوجيت مي باشد با ارائه اجازه نامه از شوهر بدون رعايت حق تقدم بلامانع است .
در صورت وقوع طلاق با اعتراض زوج سند سجلي و شناسنامه زوجه به نام خانوادگي اوليه برگشت داده مي شود .
پس از فوت همسر تا زمانيكه زوجه شوهر ديگري اختيار نكرده باشد كماكان مي‌تواند از نام خانوادگي همسر متوفايش استفاده نمايد يا به نام خانوادگي اوليه خود برگردد.

8- در صورتيكه نام خانوادگي پدري تغيير يابد ، تغيير نام خانوادگي فرزندان كمتر از 18 سال با درخواست كتبي پدر و تغيير نام خانوادگي فرزندان كبير وي بدون رعايت حق تقدم و با ارائه اجازه نامه از پدر ممكن خواهد بود .

9- هرگاه پدري نام خانوادگي خود را تغيير و فوت نمايد هر يك از فرزندان متوفي مي‌توانند برابر تبصره ماده 41 قانون ثبت احوال نام خانوادگي خود را به نام خانوادگي پدر تغيير دهند .

هر يك از اشخاص زير كه داراي نام خانوادگي قابل تغيير باشند مي توانند با مراجعه به نمايندگي هاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور و يا ادارات ثبت احوال سراسر كشور نسبت به درخواست تغيير نام خانوادگي اقدام نمايند .

1 - اشخاص 18 سال به بالا .

2 - اشخاص كمتر از 18 سال كه داراي حكم رشد باشند . 

3 - پدر يا جد پدري با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان كمتر از 18 سال در صورتيكه نام خانوادگي پدر تغيير كرده باشد. 

4 - قيم يا وصي براي اطفال تحت سرپرستي خود با ارائه مدارك مستند كه سمت او احراز شده باشد .

مدارك مورد نياز :

1 - تنظيم و تسليم درخواست تغيير نام خانوادگي (فرم شماره 7) .

2 - ارائه اصل شناسنامه و دو برگ تصوير از كليه صفحات .

3- ارائه اجازه نامه تنظيم شده در دفاتر اسناد رسمي از پدر يا جد پدري براي فرزندان كبير كه بخواهند از نام خانوادگي هر يك از آنها استفاده نمايند .

4- ارائه اجازه نامه تنظيم شده در دفاتر اسناد رسمي از دارنده حق تقدم نام خانوادگي مورد درخواست .
تبصره : " تنظيم اجازه نامه هاي مذكور در ادارات ثبت احوال نيز ميسّر است . "

5- بانواني كه مي خواهند از نام خانوادگي همسر خود استفاده نمايند مدارك ذيل را مي‌بايست ارائه نمايند :
- تنظيم و تسليم درخواست تغيير نام خانوادگي .
- اصل و تصوير شناسنامه متقاضي .
- اجازه نامه شوهر .
- اصل و تصوير كليه صفحات شناسنامه شوهر و قباله نكاحيه .

نحوه مراجعه:

1 - براي تغيير نام خانوادگي كليه نمايندگي هاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور و يا ادارات ثبت احوال سراسر كشور آمادگي دريافت مدارك ياد شده را در ساعات و ايام اداري دارند . تنظيم و تسليم درخواست تغيير نام خانوادگي در غير از محل صدور شناسنامه بلامانع است كه در اين گونه موارد پس از پذيرش درخواست و ارسال آن به اداره ذيربط (محل صدور شناسنامه ) اقدام لازم معمول و نتيجه جهت اطلاع متقاضي به اداره ارسال كننده اعلام خواهد شد .

2 - نظر به اينكه درخواست تغيير نام خانوادگي مي بايست به تصويب سازمان ثبت احوال برسد لذا تغيير نام خانوادگي موكول به تصويب سازمان خواهد بود . 

3 - پس از موافقت با تغيير نام خانوادگي بشرح ذيل اقدام خواهد شد .

4 - ابلاغ موافقت با تغيير نام خانوادگي به متقاضي توسط نمايندگي هاي جمهوري اسلامي ايران  و يا ادارات ثبت احوال سراسر كشور محل مراجعه متقاضي . 

5 - درخواست كتبي اجراي تغيير نام خانوادگي در اسناد سجلي توسط متقاضي و اقدام به تعويض شناسنامه .

6 – پرداخت هزينه طبق تعرفه جاري.