حمیدرضا طاهری، کارشناس ادبی گفت: ادبیات فارسی پهنه گستردهای در زمینه مفاهیم مختلف دارد و یلدا یکی از مفاهیمی است که از دیرباز مورد توجه شاعران و نویسندگان ایرانی بوده است. متاسفانه هرچه از گذشته به سمت شاعران و نویسندگان معاصر حرکت میکنیم کمتر اثر یلدا را در آثار میبینیم. یلدا در شاهنامه به عنوان شب اورمزد یاد شده است.
طاهری ادامه داد: یلدا ریشهای معنایی در تولد و ولادت دارد و از زبان سریانی وارد زبان فارسی شده است؛ از آنجایی که آن دوران با تولد حضرت مسیح همزمانی داشت این واژه مصداق پیدا کرد. از طرف دیگر بر اساس مدارک و لوحهای پیدا شده ایرانیان از ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح آیین مهر دوستی و میتراییسم را داشتهاند و به آن اهمیت ویژهای میدادند. شاعران و نویسندگان بسیار از این مضمون استفاده کردهاند و در آثار خود به آن پرداختند.
او اظهار داشت: با تغییر سبک ادبی از دوره باستان به دورههای جدید مفاهیم شب یلدا برخی زمینههای این آیین کمی ضعیفتر شدهاند اما آنچه در ادبیات فارسی گذشته تا به امروز وجود داشته طولانی بودن و جشن مهرورزی و مهردوستی در این شب است.
وی افزود: در اساطیر ایران هرچیزی نیمهای کاملا تاریک دارد که اهریمنی است و نیمهای روشن دارد که کاملا ماهیت پاکی دارد. شب نیز در نیمه تاریک قرار میگیرد و از آنجایی که شب یلدا با انقلاب زمستانی همراه میشود، ایرانیان این شب را همواره بزرگ شمردهاند چرا که از فردای شب یلدا خورشید بر تاریکی پیروز میشود و روزها طولانیتر میشوند. اینها نشان میدهد ایرانیان از ابتدا به معنویتها اهمیت میدادند و آنها را بزرگ میشماردند.
طاهری گفت: آنچه از یلدا و مضامین یلدایی در ادبیات فارسی داریم در دو سه منظر در ادبیات کلاسیک مطرح شده است که تمرکز بر طولانی بودن شب، دوری از یار و همچنین تاریکی آن دارد. تفاوتی بین شب یلدا و چله وجود ندارد و تمامی بحث آن صرفا بر اساس نامگذاری است. ما در آیینمان چله بزرگ و کوچک داریم؛ شب یلدا آغاز شروع چله بزرگ است و به همین دلیل شب چله نامگذاری شده است. همچنین به دلیل گره خوردگی این شب در آیین ایرانیان با تولد حضرت مسیح، این شب نام یلدا را به خود گرفته است.
برنامه صبحگاهی "صبح پارسی" که از دوشنبه تا جمعه هر هفته ساعت ۹ صبح به تهیه کنندگی مهرداد قطبیزاده از شبکه جام جم پخش می شود، امروز با موضوع شب یلدا بر روی آنتن رفت. در این برنامه پس از پخش آیتمها و نماهنگ صبح پارسی؛ محمد قاسمی و سارا شاکری با حمیدرضا طاهری، کارشناس ادبی به گفت و گو نشستند.